Asist. Dr. Barış Can Salman: “Hizmet başı ödeme sonucu hizmet hacmi gereksiz olarak arttı, hastanın zarar görme olasılığı arttı, arzın talebi yaratması arttı ki buna kışkırtılmış sağlık talebi diyoruz”
TTB tarafından düzenlenen Aralık 2022 tarihinde düzenlenen 28. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayına katılan Van 100. Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalında Asistan Dr. Barış Can Salman, asistan hekimlerin gözünden performans sistemini şöyle değerlendirdi:
“Performans kavramı temel olarak çalışanların meslekleri ile ilgili bilgileri, becerileri ve davranışsal yeterliliğin bir birleşimidir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından en özet haliyle bu şekilde tanımlanmaktadır. Dolayısıyla performans ölçümünde sadece yapılan işlemlerin sayısının baz alınması doğru ve yeterli değildir. Ülkemizde performans sistemi adı altında yapılan ödemelerin dayandığı tek bir gösterge vardır; o da hekimin baktığı hasta sayısı ve yapılan işlem sayısıdır. Ücret boyutuyla döner sermaye uygulaması hastaları müşteri, sağlık kurumlarını da işletme olarak görmektedir.
Zamanla anlaşıldı ki; ücret düzensizliği ve emeğinin karşılığını alamama, iş yükü artışı, şiddet, mali kaynakların kötüye kullanımı, fazla ve esnek çalışma, İntiharlar, mobbing, sağlık çalışanlarının iş kazaları ve meslek hastalıkları, fazla nöbetler, dinlenme hakkının kullanılmaması gibi çalışma koşullarını ilgilendiren tüm süreçler doğrudan ve dolaylı olarak performans sistemi ile ilişkilidir. Performansa dayalı ek ödeme hizmet başı ödeme adı altında yapılageldi.
Asist. Dr. Barış Can Salman: “Eylül ayından itibaren Sağlık Bakanlığı tarafından ‘beyaz reform’ olarak adlandırılan süreç sonucu performans sistemi sadece isim değiştirdi, işleyiş aynen devam etmektedir”
Kışkırtılmış Sağlık Talebi
Hizmet başı ödeme şu sorunları beraberinde getirdi: Hizmet hacmi gereksiz olarak arttı, hastanın zarar görme olasılığı arttı, arzın talebi yaratması arttı ki buna kışkırtılmış sağlık talebi diyoruz. Coğrafi ve sosyal işsizlikler arttı. Koruyucu hizmetler göz ardı edildi ve sağlık harcamaları arttı.
Eylül ayından itibaren Sağlık Bakanlığı tarafından ‘beyaz reform’ olarak adlandırılan süreç sonucu performans sistemi sadece isim değiştirdi, işleyiş aynen devam etmektedir.
Eğitici ile Temasımız Oldukça Az
Asist. Dr. Barış Can Salman: “Performans sistemi eğitici ile temasımızı oldukça azalttı. Pek çok klinikten eğitici uzman ve akademisyen ayrılmak zorunda kaldı. Kontenjanlar kontrolsüz bir şekilde arttırıldı. Çok fazla işlem, muayene sayısı nedeniyle eğiticilerin asistanlarla sistemli ve birebir ilgilenmesini imkansız hale getirdi”
Asistan gözüyle performans sisteminin uzmanlık eğitiminde yarattığı sorun şöyle ifade edebilirim:
Performans sistemi eğitici ile temasımızı oldukça azalttı. Pek çok klinikten eğitici uzman ve akademisyen ayrılmak zorunda kaldı. Kontenjanlar kontrolsüz bir şekilde arttırıldı. Çok fazla işlem, muayene sayısı nedeniyle eğiticilerin asistanlarla sistemli ve birebir ilgilenmesini imkansız hale getirdi. Performans sisteminin aşırı ve kışkırtılmış iş yükü hizmet sunumunu öncelikli hale getirdi ve buna karşı önlem almaya çalışan kliniklerde dahi hastane yönetimleri ile çatışma meydana geldi. Uzmanlık eğitimindeki bütün uygulama ve muayeneler uzman eğitici eşliğinde yapılmalıdır şeklinde özetleyebileceğimiz yönetmelikte geçen ilke uzun yıllardır fiilen ihlal edilmiş oldu. Belki de en önemlisi, performans sisteminin eğiticiyi asistan hekimden uzaklaştıran doğası oldu. Bu durum pek çok klinik ve akademisyen tarafından içselleştirildi. Asistanlar da eğitici ile temas edememeyi normalmiş gibi benimsemeye başladı. Hasta ile temas azaldı. 5-6 dakikada bir yeni hasta bakılmaya başlandı. Çok fazla sayıda hasta görüyoruz ama hasta ile temasımız oldukça az. Asistan hekim sağlıklı anamnez alma ve uzmanlık alanının gerektirdiği özel muayene ve tanıya gidiş algoritmalarını uygulayamaz hale geldi. Hasta muayenesi artık eğitimin bir parçası olarak görülmüyor ve hizmet sunumu olarak algılanıyor. Poliklinikte eğitim alamıyor, yalnızca hasta yükünden doğan krizin yönetimini öğreniyoruz.
Asist. Dr. Barış Can Salman: “Hasta muayenesi artık eğitimin bir parçası olarak görülmüyor ve hizmet sunumu olarak algılanıyor. Poliklinikte eğitim alamıyor, yalnızca hasta yükünden doğan krizin yönetimini öğreniyoruz”
Hastaya Bütüncül Yaklaşımı Kaybettik
Mesai saatleri dışında yapılan eğitim saatleri mesainin ve iş yükünün getirdiği yorgunlukla verimsiz geçmektedir. Artık birçok klinik için formaliteye dönüşmüş olup isteksizce düzenlenmektedir. Daha fazla ve risksiz cerrahi işlemler ağırlık kazandı. Asistanlar komple vaka ve operasyon görememektedir. Uzmanlık alanındaki mesleki yeterlilik gün geçtikçe azalmaya başladı. Birçok branştan hocanın katılımı ile zor vakaların tartışıldığı heyetler her branşın iş yükü nedeniyle oldukça azaldı. Asistan hekimler için oldukça öğretici olan bu tartışma ortamı ve branşlar arası diyaloğun azalması ile hastaya bütüncül yaklaşımı kaybettik. Performansı sisteminin yarattığı kışkırtılmış talep eğitim hastanelerinde hizmet sunumunu yapacak doktor açığını arttırdı. Eğitim, çoğu klinikte eğiticinin katkısı olmadan asistan sunumları ile geçiştiriliyor. Çoğu klinikte çekirdek ve genişletilmiş eğitim programının yetersizliği görünüyor. Asistan hekimin farkındalığı ve akademisyenin farkındalığı artmak zorundadır.”
