Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca: “Genel cerrahi çalışma koşullarına baktığımızda ideal olan 25 bin kişilik nüfusa 1,5 genel cerrahinin düşmesidir. Ülkemiz gerçeğinde de 25 bin kişiye bir cerrah düşmektedir”
Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca: “Genel cerrahi dağılımında bir problem var, en yüksek rakam İstanbul’da… Cerrahların beşte birden fazlası İstanbul’da çalışıyor. %40’ı İstanbul, Ankara ve İzmir’de çalışıyor yani yarıdan fazlası 8 büyük ilde toplanıyor”
Türk Tabipleri Birliği İstanbul Tabip Odası tarafından düzenlenen 28. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayında konuşan Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Türk Cerrahi Derneği Başkanı Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca, uzmanlık eğitiminde kontenjan belirleme kriterlerine ilişkin görüşlerini şöyle ifade etti:
“Türkiye’de genel cerrahi eğitimi veren 113 adet kurum var. Uzmanlık öğrencisi olan kurum sayısı 108. 5 tanesinde uzmanlık öğrencisi yok. Bu kurumların 9 tanesi şehir hastanesi 26 tanesi eğitim araştırma hastanesi 78 (13 vakıf) tanesi de tıp fakültesi. Eğitici sayımız 8,31, öğrenci sayımız 1939. Burada yüksek bir oran var, öğrenci eğitici oranı 10 buçuk. Eğitici başına 2 veya 3 öğrenci oranı olması gerekirken ülkemizde şu anda genel cerrahide öğrenci eğitici oranı 10 buçuktur ve bu rakam yüksektir.
Eğitim Verilemiyorsa Öğrenci de Alınmamalıdır
Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca: “Genel cerrahide mutlaka anabilim dalı başkanı veya kurum eğitim sorumlusu önerisi ile kadro sayısı belirlenmelidir. Eğitici sayısı da asistan sayısı gibi dinamik bir süreç izlediğinden güncel sayı üzerinden hesaplama yapılmalıdır”
Türk Cerrahi Derneği olarak Yeterlilik Kurulumuz ile çalıştık ve önerilerimiz şöyle: Yeterli eğitici sayısı bulunmayan kurumlara araştırma görevlisi kadrosu kontenjanı açılmamalıdır. Eğer eğitim veremeyeceksiniz boşuna öğrenci alınmamalıdır.
Bazı merkezlerde eğitici başına düşen araştırma görevlisi sayıları ortalaması 5 kişiden fazladır; eğitimin böyle verilemeyeceğini biliyoruz. Eğitimin daha kaliteli ve iyi şartlarda sunulması için araştırma görevlisi kadroları verilirken bu durum da göz önünde bulundurulmalıdır. Uzmanlık öğrencisi kadro sayısı belirlenirken yatak sayısı, hasta kapasitesi, yapılan cerrahi çeşitlilik ve kurum donanımı göz önünde bulundurulmalıdır. Eğitim kurumunun bulunduğu şehir, hastane büyüklüğü ve hitap ettiği nüfus dikkate alınmalıdır.
Cerrahi Uzman Sayısını Makul Seviyede Tutabilmek
Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca: “TUS kontenjanları yıllar içerisinde düzenli olarak artmaktadır. 2022 kontenjanı 916’dır. Bizim kontenjanlarımız normalde 350-500 arasında değişirken bu yıl arttı. Bakanlık yetkilileri sadece bu yıla özel bir artış söz konusu olduğunu ifade ettiler”
Gelecekte genel cerrahi uzman sayısını makul seviyede tutabilmek ve uzmanlık öğrencilerinin yeterli teorik ve pratik eğitime ulaşabilmesini sağlamak temel hedef olmalıdır. Nöbet sonrası izin çalışma şekli, az sayıda asistanın klinik işleyişinde yeterli eğitim almasını ve kliniklerin işleyişini devam ettirilmesini zorlamaya başlamıştır. İzin uygulaması ile eğitim sürelerinde kayda değer azalma olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Tüm bu gerekçeler göz önünde bulundurulduğunda kliniklerin iç yapısı, yatak sayısı, hasta sayısı, ameliyat çeşitliliği gibi konular dikkate alınmalıdır. Kliniklerin iç yapılarına göre asistan talebinin karşılanması ön planda olmalıdır.
Genel Cerrahi Özelinde İstifa Oranı Biraz Yüksek
Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca: “Eğitici başına 2 veya 3 öğrenci oranı olması gerekirken ülkemizde şu anda genel cerrahide öğrenci eğitici oranı 10 buçuktur ve bu rakam yüksektir”
İhtiyaca göre artış yapılması gerekiyorsa kliniğin talebinin 1-2 fazlasının verilmesi eğitim sürecinde istifa edebilecek sayıyı da öngörerek reel sayının çok arttırılmamasını sağlayabilecektir. Genel cerrahi özelinde istifa oranı biraz yüksek maalesef… Eğer bunları yapma imkanının olmadığı düşünülüyorsa da eğitici öğrenci sayısının 2-3 gibi sabit bir sayı üzerinde çalışılması uygun olacaktır.
Genel cerrahi çalışma koşullarına baktığımızda ideal olan 25 bin kişilik nüfusa 1,5 genel cerrahinin düşmesidir. Ülkemiz gerçeğinde de 25 bin kişiye bir cerrah düşmektedir. Genel cerrahi dağılımında bir problem var, en yüksek rakam İstanbul’da… Cerrahların beşte birinden fazlası İstanbul’da çalışıyor. %40’ı İstanbul, Ankara ve İzmir’de çalışıyor yani yarıdan fazlası 8 büyük ilde toplanıyor.
TUS kontenjanları yıllar içerisinde düzenli olarak artmaktadır. 2022 kontenjanı 916’dır. Bizim kontenjanlarımız normalde 350-500 arasında değişirken bu yıl arttı. Bakanlık yetkilileri sadece bu yıla özel bir artış söz konusu olduğunu ifade ettiler.
Her Yıl En Az Bir Uzmanlık Öğrencisi
Cerrahi tıp bilimlerinde kontenjan belirlemede dikkate alınacak faktörleri belirtmem gerekirse; ilk unsur eğitici sayılarıdır. Eğitici başına düşen uzmanlık öğrenci sayısı ve tez yönetimleri dikkate alınmalıdır. Portföy bilgileri, çalışma alanları (poliklinik, servis, ameliyathane, yoğun bakım, nöbet, nöbet ertesi) son altı ayda uzman sayısı, kıdemli asistanlık bilgisi göz önünde bulundurulmalıdır.
Eğitim verme yetkisi verilmiş bir programa her yıl en az bir uzmanlık öğrencisi verilmelidir. Alana özgü bir eğitici başına öğrenci sayısı (2-3) belirlenmelidir. Yerleştirmelerin bahar ya da güz TUS sınavına göre ayrı ayrı olması, her iki sınavda da kontenjan açılmasını karşın başvuru olmaması ya da uzmanlığa başlayanların ayrılması halinde durumun incelenerek sorunun saptanması ve çözüm önerisi geliştirilmesi gerekmektedir.
Uzmanlık Öğrencisi Talebi Formülü
Sonuç olarak genel cerrahi tıpta uzmanlık öğrencileri kontenjanlarının belirlenmesinde gözetilecek standartların oluşturulmasında dikkate alınması gereken kriterler; eğitici sayısı, uzmanlık öğrencisi sayısı, yatak sayısı, yoğun bakım yatağı sayısı, poliklinik sayısı, ameliyathane sayısı, ameliyat sayısı, yatan hasta sayısı, endoskopi sayısıdır. Genel cerrah için bir simülasyon yaptığımızda uzmanlık öğrencisi talebini şu formüle göre yapabiliriz; asgari eğitici sayısı x (eğitim süresi + çalışılan alan kredisi)
Biz genel cerrah sayısı ülkemizde yeterli derken bu sayıyı azaltmaya çalışmıyoruz. Nitelikli ve halka hizmet edebilecek asistan yetiştirmeye çalışıyoruz. Sadece hizmet sunumu değil bu kişilerin eğitsel faaliyetlerde de bulunması gerekli.
Genel Cerrahların Ülke Genelinde Dağılımı Eşitsiz
Genel cerrahide mutlaka anabilim dalı başkanı veya kurum eğitim sorumlusu önerisi ile kadro sayısı belirlenmelidir. Eğitici sayısı da asistan sayısı gibi dinamik bir süreç izlediğinden güncel sayı üzerinden hesaplama yapılmalıdır. Açılacak kadronun dönemi, yönetici tercihi doğrultusunda iki TUS dönemine paylaştırılarak dağıtılmalıdır. İstifa nedeniyle ayrılmalar, kurum yöneticisi öngörüsüyle belirlenerek kadro sistemine dahil edilmelidir.
Genel cerrahların ülke genelinde eşitsiz dağılımı söz konusudur. Genel cerrahi uzmanlığının tercih edilmemesi ve genel cerrahi ihtisasının tamamlanmaması (%26) gibi durumlara karşın mevcut kontenjan artışlarıyla gelecekte genel sayıda kontrolsüz bir artış söz konusu olacaktır.
Çözüm Önerileri
Prof. Dr. Ahmet Serdar Karaca: “Yeterli eğitici sayısı bulunmayan kurumlara araştırma görevlisi kadrosu kontenjanı açılmamalıdır. Eğer eğitim veremeyeceksiniz boşuna öğrenci alınmamalıdır”
Nüfus artışı ile dengeli olacak şekilde genel cerrah sayısının belirlenmesi büyük öneme sahiptir, ülke genelinde eşit ve dengeli dağılıma önem verilmelidir. Sadece kantite üzerinden değerlendirme yapmak güncel değer bazlı tıp yaklaşımının çok gerisinde olup kalitenin artırılması konusunda dikkat çekilmelidir. Öğrenci başına düşen eğitici sayısı ile kurumun diğer donanım, ameliyat sayı ve grupları gibi pratik eğitim ve çekirdek eğitim müfredatı dahilinde bütün teorik uygulamaların gerçekleştirilmesinin takibi göz önünde bulundurulmalıdır. Cerrahi eğitimin standardizasyonu sağlanarak eğitim merkezlerinin akreditasyonu sağlanmalıdır.
Genel cerrahi alanında yetkin cerrahlar yetiştirerek sağlık hizmetinin nitelik ve niceliğini arttırmak; ameliyathane sayı ve kullanım süresi, yoğun bakım yatağı sayısı, cerrahi hasta yatağı sayısı, eğitim kurumlarının standart donanımı, hemşire sayısı, personel sayısı ve altyapı gerekliliklerinin sağlanması ile mümkündür.”
