“Tanıdan çok bakımı yöneten sağlık personeli profili, verilen hizmetin sonucuna göre geri ödeme modeli ve sağlığı yönetenler için de daha hafif bir yönetim modeli yani tüm hizmetlerden, tüm fonksiyonlardan sorumlu olmayıp yapıyı yukarıdan yönetme şekli sağlık sektörünün mega trendleri arasında önde geliyor”
“ABD’deki sağlık sisteminin ‘business – iş’ haline geldiği, bu yüzden gerçek anlamda rekabet olmadığı, fiyatların gittikçe arttığı, insanların memnuniyetsiz olduğu, sistemde entegrasyon olmadığı yönünde konuşmalar var”
“Hasta ve doktor ilişkilerindeki hiyerarşik yapı hem ABD hem de Avrupa’da aynı şekilde eleştiriliyor. Geçen gün katıldığım OECD toplantısında şu söylendi: Doktorlar hastaya tepeden bakmasın, ikisi aynı düzeyde olsun! Tedaviye birlikte karar verebilsinler…
Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Sağlık Beslenme ve Nüfus Küresel Uygulama Yöneticisi Dr. Enis Barış
OHSAD, bu yıl, Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Sağlık Beslenme ve Nüfus Küresel Uygulama Yöneticisi Dr. Enis Barış’ı ağırladı. Dr. Barış, sağlık, sağlık hizmeti ve sağlık sistemi kavramlarının ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiğini belirtti ve konuşmasına ABD’deki sağlık sisteminin genel hatlarını özetleyerek başladı.
Son yıllarda ABD’de yayınlanan kitapların görsellerini paylaşan Barış, “Dışarıdan bakılınca, ABD’deki sağlık sistemi herkesin erişmek istediği bir sistem olarak görülüyor. Ama bu gerçekte öyle değil. Ben de orada yaşıyorum ve sağlık hizmetlerini kullanıyorum. Her ne kadar son derece ileri teknolojiler kullanılıyor olsa da sistem olarak bakıldığında başarılı değil! ABD’deki sağlık sisteminin “business – iş” haline geldiği, bu yüzden gerçek anlamda rekabet olmadığı, fiyatların gittikçe arttığı, insanların memnuniyetsiz olduğu, sistemde entegrasyon olmadığı yönünde konuşmalar var. Onun dışında Amerikalılar da yaşlanıyor; yaşlılığın daha fazla medikalize olduğu, yaşlı insanların rahat bırakılmadığı ve en ufak durumda ambulansların gelip onları hastaneye taşıdığı, birçok testin yapıldığı, hatta 75 yaşındaki insanlara kolesterol düşürtücü ilaçlar verildiği ve bunun gereksiz olduğu gibi konularda yapılan yayınlar var” dedi.
Doktor – Hasta İlişkisinde Hasta Güçlendirilmeli
Sağlık sisteminde yaşanan sorunlara çözüm öneren kitapların da varlığına dikkat çeken Barış, “Bu yayınların birleştiği konular şöyle; sağlık sektöründe daha fazla rekabet olması, doktorların daha organik ortamda hiyerarşi olmadan çalışabilmesi, doktor – hasta ilişkilerinde hastaların daha güçlü hale gelmesi ki aslında Avrupa’da da öyle… Geçen gün katıldığım OECD toplantısında şu söylendi: Doktorlar hastaya tepeden bakmasın, ikisi aynı düzeyde olsun! Tedaviye birlikte karar verebilsinler…”
Hasta Memnuniyeti Öncelenmeli
Sağlık sisteminde dünyadaki belirli zorlukları özetleyen Barış, şunları kaydetti:
“Bu konuda ilk saptama; sağlıkla ilgili harcamalar… Sağlık harcamaları her yerde artıyor. Yaptığınız projeksiyonlara baktığınızda gittikçe daha fazla artacak. ABD’de 2040’a kadar olan sürede sağlığın GSMH’deki payı yüzde 27’ye çıkacak. En düşük olan ülkelerde yüzde 14-15 civarında olacak. Harcamalarda devamlı artış var.
İkinci saptama; halkın doktorlardan aldığı hizmetler hakkında ne düşündüğü konusu geliyor; hastalar ‘evet doktorlar bizi tedavi ediyor ama beni dinlemiyor, diğer sorunlarıma ilgi duymuyor, hayatımı rahat şeklide geçirmem yönünde bilgi vermiyor gibi’ geri bildirimlerde bulunuyor. Buradan çıkan mesaj, özellikle kronik hastalıkları olan insanların aldığı hizmetin teknik değil kişiye özel açıdan yani kişiye verilecek tavsiye açısından memnuniyeti gözeten bir yapıda olmamasıdır.
Üçüncü saptama; uzun yaşamın sırrı diye konuşuluyor ama baktığınızda bunların çok azı sağlık hizmetleriyle ilgili. Bunların çoğu kişinin kendisine iyi bakmasıyla topluma entegrasyonuyla ilgili şeyler.”
Sağlıkta Mega Eğilimler Neler?
Sağlıkta mega trendleri anlatan Barış, ilk etapta sistemde hiyerarşilerin ortadan kalkacağına inandığını ifade etti. Barış, şöyle konuştu:
“Sağlık hizmeti sunucuları arasında basamaklandırma diye bildiğimiz uygulama kalkacak. Daha organik bir model olacak. Hasta ortada yer alacak. Birbirleriyle iletişim halinde olan uzmanlaşmış, ekip çalışması yapabilecek insanların olduğu bir model hayata geçecek. Buna çevik organizasyon deniyor.
İkinci mega eğilim, hassas tıp diye bir kavram var. İnsan genomunun parçalanıp ortaya çıkartılmasının fiyatının ne kadar hızlı bir şekilde düştüğü konusu önemli! Şu anda bunun fiyatı bir insan için 100 dolar, fakat bir-iki yıla kadar 10 dolara kadar düşecek. Bunun çok büyük önemi var. Tanı konusunda bunu nasıl kullanacağımız ortaya çıkacak. Gelecekte tıpta uygulayacağımız konuları özetlemem gerekirse;
Hastanın genom bilgisinin alınması, hastanın fizyolojik verilerinin toplanması, yaşam tarzı bilgisi, hastanın çevresiyle ilgili bilgiler, bunların bir araya getirilip harmanlanması, kişiye özel bir panel ortaya çıkması. Bu ortaya çıktığı zaman ‘şu ilacın şu hastalığı tedavi etme olasılığı yüzde 40’ demeyeceğiz artık. Bu çok büyük gelişim ve hızla ilerliyor.”
Tanıdan Çok Bakımı Yöneten Sağlık Personeli
Tanı konusunda dijitalize olmaya doğru gidildiğini ifade eden Barış, “Peki doktorlar için durum nasıl oluyor; doktorların başka özelliklerini daha fazla geliştirmesi gerekiyor. Bunlardan biri, duygusal zeka! Tıbba girerken insanların yüksek puan almaları yanı sıra kişisel özellikleri, empati yeteneği gibi hususların da devreye girmesi gerekecek. Peki ortaya çıkan tablo nasıl? Birincisi, ortaya çıkan hasta artık çok daha güçlü… Tanıdan çok bakımı yöneten sağlık personeli, verilen hizmetin sonucuna göre geri ödeme ve sağlığı yönetenler için de daha hafif bir yönetim modeli yani tüm hizmetlerden, tüm fonksiyonlardan sorumlu olmayıp yapıyı yukardan yönetme şekli.
İçerik olarak baktığımızda; hassas tıp, hassas halk sağlığı (genetik bilgiyle birleştirdiğimizde bir insanın kilosunu, egzersiz yapıp-yapmadığıyla birlikte daha hassas hale getiriyoruz) hasta merkezli sağlık sistemi kurma yolunda daha entegre bir yapıya doğru gidiyoruz. Bu ortamda kuralları koyma, düzenleme-regülasyon, verilerin güvenliğini sağlama, verilen hizmetler bağlamında kişiyi toplumun içerisinde değerlendirme son derece önemli hale geliyor” diye konuştu.
Sonuca Yönelik Ödeme Şekli
Barış, sağlık iş gücünde çalışan insanların profilinin değişeceğini vurgulayarak şöyle devam etti:
“Mesela artık vücutta elimine edilebilen biyosensörler kullanacağız. Finansmandaki en büyük değişiklik de daha çok sonuca yönelik ödeme şekli ortaya çıkacak. Tüm bunları yaparken dikkat edilmesi gereken noktalardan biri, sistemin hangi yöne gideceği… Sistemin gideceği yön, toplumun değerleriyle çok ilgili… Dünya Ekonomik Formunun ortaya çıkardığı bir tablo var; altı değişken var ve ülkelerin aldığı pozisyon da değişken. Mesela veri nasıl olacak, sağlık sistemi nasıl yönetilecek; ödeyicilerin rolü nasıl olacak gibi pozisyonlara bakıldığında üç husus ortaya çıkıyor; sağlığın gittikçe korporitize olması, sağlıkta toplumsal kontratın/uzlaşının oluşması ve kişinin öne çıkması. Her bir hususun kendine göre rolü var ve hiçbiri başlı başına yeterli değil.”
Yeni Sağlık Sistemi Reformu Önerileri
İnsan sermayesine yapılan yatırımların hastalık yükü, ekonomik yük, politikalar, etki değerlendirmesi ve ekonomik getiriler gibi tüm getirisinin hesaplanması gerektiğini kaydeden Barış, değer esaslı bir sağlık sistemine doğru gidildiğine değinerek Türkiye’de yeni sağlık sistemi reformu için yeni ortaya çıkan gündem maddelerini sıraladı:
- Tıp eğitiminin gözden geçirilmesi ve dönüştürülmesi
- Kanıta dayalı, veri odaklı bir tıp uygulaması kültürünün aşılanması
- Performansa dayalı ödemelerde ince ayar yapılması
- Kaynak tahsisi ve performans izleme için kültürel açıdan uyumlu PREM, PROM ve PRIM kullanımının yaygınlaştırılması
- Sağlık hizmetlerinin hızla dijitalleştirilmesi (ör., e-PACK)
- Sağlık bakım hizmetlerinin dikey ve yatay entegrasyonu
- Ekip esaslı ve topuma dönük birinci basamak sağlık hizmetleri
- Genom haritası oluşturma
- İlaç, cihaz ve sarf malzemeleri ve veri güvenliliği için ulusal Ar-Ge’ye yatırım
