Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hasan Gönen, klinikiletişim’e verdiği demeçte, üniversite hastanelerinin sorunlarını ve çözüm önerilerini şöyle anlattı:
Hastanelerinin temel sorunlarını mali ve insan kaynaklardaki yetersizlik olarak ifade eden İbiş, ifade ettiği sorunlar ve çözümlerin Nisan 2016 Ekonomi Koordinasyon Kurulunda (EKK) da 25 madde ile karar altına alındığını söyledi:
❶ SORUN:
Üniversite hastanelerine başta hemşire, hasta bakıcı ve sağlık teknisyeni olmak üzere yeterli sayıda kadrolu sağlık personeli sağlanamaması nedeniyle ihtiyaç olan sözleşmeli veya hizmet satın alımı yoluyla sağlık ve destek hizmetleri personeli döner sermaye kaynaklarıyla çalıştırılmakta ve bunların ağır mali yükü hastane döner sermayesi üzerine binmektedir.
EKK kararı: Bu mali yükün Maliye Bakanlığı tarafından verilen özel bütçeden karşılanması ve yeterli kadrolu eleman tahsisinin yapılması.
❷ SORUN:
Tıp ve diş hekimliği fakültelerinde personelin denge tazminatının döner sermayeden karşılanması.
EKK kararı: Diğer kurumlarda olduğu gibi bu mali yükün Maliye Bakanlığı tarafından verilen özel bütçeden karşılanması.
❸ SORUN:
Üniversite hastanelerine makine teçhizat ve inşaat gibi yatırım kalemlerinde Maliye Bakanlığınca yeterli bütçe tahsis edilmemesi nedeniyle bu gibi harcamaların döner sermaye gelirinden karşılanması.
EKK kararı: Bu giderlerin Maliye Bakanlığı tarafından verilen özel bütçeden karşılanması.
❹ SORUN:
Hastanelerin ana gelir kaynağı olan SGK’nın ödemesine esas SUT işlem fiyatlarına 8 yıldır zam yapılmamış olmasına (hatta paket uygulamaları ile bazı işlemlerin fiyatlarının düşürülmesine) karşın tıbbi malzeme, ilaç, asgari ücret, maaş, nöbet ücreti, elektrik vb maliyetlerin ve döviz kurunun yüzde 100’den fazla artması.
EKK kararı: SUT fiyatlarının güncellenmesi
❺ SORUN:
Temel Bilimler ve Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) için döner sermayeden pay ayrılması.
EKK kararı: Bunların Maliye Bakanlığı tarafından verilen özel bütçeden karşılanması. (Yani afiliasyon yönetmeliği gerekçe gösterilerek afiliye olan 24 üniversiteye BAP ödemesi durdurulmuş olup mevcut soruna yönelik olarak ayrı bir Bilgi Notu görüş oluşturulmuştur.)
❻ SORUN:
Üniversite hastanelerine, talep etmelerine rağmen Sağlık Bakanlığı hastanelerinde olduğu gibi gider esaslı global bütçe verilmemesi, aksine gelir esaslı global bütçe verilmesi.
EKK kararı: Üniversite hastanelerine de gider esaslı bütçe verilmesi.
Sorun Kötü Yönetim Değil!
İbiş, üniversitelerin vazgeçilmez akademik bir birimi olan üniversite hastanelerinin; üniversitelerden koparılarak oluşturulacak Üniversite Hastaneleri Kurumuna (ÜHK) doğrudan bağlanmasının söz konusu olduğunu ve bunun için iki gerekçenin ileri sürüldüğünü belirtti:
❶ Üniversite hastanelerinin iyi yönetilememe sebebi ile zarar etmesi.
❷ Bakanlıkların karşısında ayrı ayrı üniversite hastaneleri yerine tek muhatap görülmek istenmesi. Üniversite hastanelerinde sorunun iyi yönetilememe, iyi işletilememe veya
yönetimsel başarısızlık olmadığını belirten İbiş, “Üniversite hastanelerinin zarar etmesi iyi işletilemediğinden değildir. Aynı durum devlet hastaneleri için de geçerlidir. Birkaç örnekle durum açıkça görülebilir. Bazı hastanelerin 2016 yılı yaklaşık zararları şöyledir:
2008 yataklı Ankara Üniversitesi 63 milyon TL, 1050 yataklı Çukurova Üniversitesi hastanesi 61 milyon TL zarar ederken, Sağlık Bakanlığına bağlı 500 yataklı Atatürk Hastanesi 35 milyon TL, Sağlık Bakanlığı ile afiliye 650 yataklı Marmara Üniversitesi hastanesi 45 milyon TL zarar etmişlerdir.”
Tüm Kamu Hastaneleri Zararda
“Şunu özellikle belirtmek gerekir ki, tüm kamu hastaneleri değişik oranlarda zarar içerisindedir” diye konuşan İbiş şunları kaydetti:
“Üniversite dışı kamu hastanelerindeki zarar gider esaslı global bütçe nedeniyle kendi içerisinde bütçe aktarımıyla kapatılmaktadır. Ayrıca Sağlık Bakanlığındaki global bütçe, bu uygulamanın başladığı tarihten bugüne kadar yüzde 330 büyümüş olup üniversite hastanelerinin böyle bir imkanı yoktur.”
İbiş’in sunduğu çözüm önerileri şöyle:
İbiş, üniversite hastanelerinin sorunlarının çözümü ve yeniden yapılanması için önerilerini şöyle sıraladı:
❶ Üniversitelerin vazgeçilmez akademik birimlerinden olan üniversite hastanelerinin yönetimi doğrudan üniversitelerce yapılırken, YÖK bünyesinde Üniversite Hastaneleri Koordinasyon Birimi kurulması.
❷ YÖK Başkanlığına bağlı olarak kurulan Üniversite Hastaneleri Koordinasyon Biriminde (ÜHKB) Üniversitelerden, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve SGK’dan görevlendirilecek uzman ekiplerin çalışarak doğrudan muhataplıkla planlama, izleme, değerlendirme ve karar verme süreçlerinin belli bir düzen içinde yürütülmesi.
❸ Üst yönetim niteliğindeki ÜHKB’nin oluşturacağı esaslarla üniversite hastanelerinin üniversiteler tarafından işletilmesinin sağlaması, ancak ÜHKB tarafından denetlenmesi, verimliliklerinin artırılması, bütçe ve kadro yapılarının düzenlenmesi, gelişimlerinin planlanması, profesyonel sözleşmeli idarecilerin istihdamına imkân verilmesi, bakanlıklarla ilişkiler ve kurumsal işbirliklerinin yapılması.
❹ Nisan 2016 EKK kararlarının hızla uygulamaya sokulması.
❺ SGK ile üniversitelerin yaptığı global bütçe sözleşmelerinin gider esaslı ve yıllık olarak yapılması.
❻ BAP paylarının üniversitelere ödenmesi için;
- Yeni yönetmelik gerekçe gösterilerek ödemesi durdurulan BAP paylarının afiliye olan 24 üniversiteye ivedilikle ödenmesi,
- Kısa vadede 2018 Bütçe Kanununa eklenecek bir madde ile BAP paylarının döner sermaye üzerinden değil özel bütçeden ödenmesi,
- Kalıcı olarak sorunun çözümü için Bütçe Kanunu dışında mevzuat düzenlemesinin yapılması gerekmektedir.
Bu öneriler ve yeni yapılanma modeli ile 44 üniversite hastanesinde; eğitim hizmetleri, akademik çalışmalar ve nitelikli tıbbi hizmet aksatılmadan yürütülebilecek, sağlık hizmetlerinde ortak politika belirlenebilecek, ortak tıbbi malzeme ve hizmet satın alma imkanı doğabilecektir.
Böylece, üniversite hastanelerimizde; eğitimde, bilimsel çalışmalarda, tıbbi yeni uygulamaların ülkemize aktarılmasında ve nitelikli tıp hizmetinde gelinen bugünkü başarılı düzey korunabilecek hatta daha üst kaliteye doğru gelişme sağlanabilecektir.
Üniversite Hastanelerinde Tek Tip Yönetim Yok
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hasan Gönen ise, üniversite hastanelerinin Bakanlık hastanelerinden doğası itibari ile farklılık gösterdiğini belirterek şunları kaydetti:
“Bakanlık hastanelerinin aksine üniversite hastanelerinde tek tip bir yönetim yoktur. Bu, üniversite olmanın bir gereği ve sonucudur. Bulunduğu bölgenin, nüfusun ve özelliklerinin farklı olmasının yanında eğitim görevi ve öncelikleri, bu farklılığın nedenidir.
Satın almanın farklı, otelcilik ve hemşirelik hizmetleri ile diğer hizmetlerin farklı kişiler tarafından yönetildiği, dekanın hastane ile ilgisinin olmadığı sistemlerde en büyük sorunlardan biri, kimsenin hastanenin ve tıp fakültesinin durumunu tam olarak bilememesi veya çok az bilmesidir.
Oysa her aşamadan sorumlu olanların hem mali durum, hem hizmet durumu ve gereksinimleri, hem de harcamalar hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları gerekir. Aksi takdirde farklı taahhütler, girişimler ve harcamalar mali sorunları birlikte getirmektedir. Dekanın içinde olmadığı bir yönetimde akademik personel üzerinde etkili olunamamakta bu da ciddi sorunlara neden olmaktadır.”
Eğitim Ödeneği Yok
Gönen, işletme açısından temel problemin personel ve finans olduğunu belirterek şöyle konuştu:
“Üniversite hastaneleri hem eğitim kurumu, hem de döner sermayeli işletmeler olmalarından dolayı yeterli eğitim ödeneğinin olmayışı, ücretlendirmelerde eğitimin dikkate alınmaması nedeniyle sorunlar yaşanmaktadır. Nasıl ki diğer fakültelere eğitimle ilgili ödenekler ayrılıyorsa, sağlıkla ilgili fakültelerin öğrencilerinin eğitimleri sırasında gerekli her türlü materyalin sağlanmasına yönelik bir kaynak oluşturulması gerekir. Aksi takdirde bu giderler döner sermayeler üzerinde büyük bir yük olarak devam edecektir.
Üniversite hastaneleri tarafından döner sermaye üzerinden taşeron işçi alımı yapılmak zorunda kalınmış ancak buna da ciddi kısıtlamalar getirilmiştir. Bu durum işleyişte çok büyük sıkıntılara sebep olmuştur.
Ücretlendirilmede Farklılık Olmalı
Finansmandaki en temel sorunun özellikle nitelikli sağlık hizmetlerinde maliyet artışına rağmen ücretlendirmede iyileşme sağlanmaması, paket işlemlerle ücretlerin düşürülmüş olmasına dikkat çeken Gönen, “Daha özelliksiz işlemlerde hastaneler gelir gider dengesini daha rahat kontrol edebildiğinden, özel hastaneler ve 2. basamak sağlık kuruluşları bu ücret
politikalarından daha az etkilenmektedir. Gerek Bakanlık hastanelerinin, gerekse özel hastanelerin çeşitli kaynaklardan sağladıkları ek gelirler de bu sisteme daha iyi uyum sağlanmalarına neden olmaktadır. Sağlık hizmetleri ve SGK tarafından yapılan ödemeler dışında ek kaynak oluşturamayan üniversite hastanelerinin finansal sorunlar yaşaması da kaçınılmaz olmaktadır. Bu nedenle hemen her ülkede uygulandığı şekilde üniversite hastanelerinin ücretlendirilmesinde farklılık oluşturulması gerekir” diye konuştu.
Gönen’in sunduğu çözüm önerileri şöyle:
❶ Üniversite hastanelerinin yönetimi için en uygun çözüm; dekan ve başhekimin işbirliği içinde çalıştığı, başhekimin işletme deneyimine sahip olduğu, işletme müdürünün hem işletme konusunda deneyimli hem de işletmede yetişmiş olduğu yapıdır.
❷ Temel işlevleri eğitim olan üniversitelerin ve dolayısı ile hastanelerinin sadece hizmet kurumları mantığı ile yönetilmesi, tıp eğitiminde onulmaz yaralar açacaktır. İleri de tüm toplum bunun zararını görebilecektir.
❸ Üniversite hastaneleri için Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan personel standartları çalışmalarına benzer bir çalışma yapılmalı ve yeterli personel sağlanmalıdır. Temel Bilimlerde çalışan gerek öğretim üyesi, gerekse diğer personelin giderleri merkezi bütçeden sağlanmalı döner sermaye üzerinden bu yük kaldırılmalıdır.
❹ Eğitim için mutlaka döner sermaye dışında bir kaynak oluşturulmalıdır.
❺ Üniversite hastaneleri hastaların araştırıldığı, danışıldığı, tartışıldığı, ek tetkiklerin yapıldığı kısacası son noktanın konulduğu yerler olması dolayısıyla bu kurumlara farklı bir ücretlendirme politikaları ivedilikle geliştirilmelidir.
❻ Üniversite hastaneleri çalışanlarının denge tazminatları diğer üniversite çalışanları gibi özel bir bütçeden ödenmelidir.
